Kanban Kartları, Tam zamanında üretim-JIT sisteminde, üretilen ürün ya da yarı mamul ile birlikte hareket eden kutu içerindeki miktar ve parça numarasını belirleyen bilgi kartlarıdır. Kartların üzerinde ihtiyaç duyulan diğer bilgiler (kart adedi, adres, sorumlu, kart çevrim süresi…) de olabilir. Kolayca fark edilebilmesi için kartların canlı renklerde olması tercih edilir. Kartlar hem işlem/üretim hem de iletişim amaçlı kullanılabilir.
İşlevlerine göre 2 farklı Kanban Kartı vardır;
· Çekme Kanbanı: Proses akışı içerinde bir sonraki proseste ihtiyaç duyulan miktar kadar malzemeyi tedarik etmek için kullanılan kartlardır. Süpermarket örneğini takip edecek olursak, çekme kanbanı satıldığı için market raflarında eksilen malzemenin depodan market raflarına transfer edilmesi için kullanılır.
· Üretim Kanbanı: Bu kartlar üretim emri için kullanılır. Aynı örneği takip edecek olursak, market raflarına transfer edildiği için depoda eksilen malzemeyi tedarik ederek depo stoklarını belirlenmiş olan seviyeye tamamlamak için kullanılır.
Kanban kart kullanımında dikkat edilecek hususlar;
Kanban sistemi esas olarak JIT üretim sistemi için uygundur,
· Üretilmekte olan ürüne ait üretim adımlarını görselleştirerek her bir üretim ya da çekme döngüsünü tanımlar takibini sağlar
· Kontrollü üretim yapılabilmesi için ihtiyaç duyulan yarı mamul stok miktarını tanımlayarak Üretim sürecinde yaşanması muhtemel dar boğazların önüne geçer,
· Üretim akışı içinde yer alan farklı proseslerin çevrim zamanlarının ölçülmesini sağlar,
· Üretim akışı içerisinde farklı süreçlerin bağlantısını sağlayarak, üretim proseslerinin ve malzeme depolarının yönetilmesini sağlar,
· Fazla üretim ve fazla/kullanım dışı stokun önüne geçer; depolama alanında tasarruf sağlar,
Kanban sisteminin getirdiği bazı kısıtlamalar nedeniyle her zaman en uygun metot olmayabilir.
· Üretim adetleri yıl boyunca dengeli bir şekilde dağıldığında ve üretim emirleri benzer miktarlarda ve serilerde düzenlendiğinde optimum sonuç elde edilir. Öte yandan müşteri talepleri büyük dalgalanmalar gösterdiğinde üretim prosesinde hızlı reaksiyon göstermek gereklidir, bu durumlar için kanban metodu uygun olmayabilir.
· Kanban bağlantılarından biri koparsa (kanban kartının kaybolması yada hatalı üretim emri verilmesi gibi) üretim süreci gecikmeler yaşayacaktır.
· Kanban kart metodu Ürün üretim prosesinde yapılan değişikler uyum sağlamakta gecikmelere neden olabilir
· Değer akışı boyunca uygulanmadığı takdirde tam olarak istenen beklentiyi karşılamayacaktır.
Toyota Üretim sistemi prosesler arası bilgi ve malzeme akış sinyali olarak çoğunlukla Kanban kartlarını kullanmaktadır. Bu durum Kanban denildiğinde akıllara Kanban kartlarının gelmesine neden olmaktadır.
Pratikte pek çok kuruluş Toyata üretim sistemi tarafından kullanılan Kanban kartlarını kullanmaya çalıştı, Kanban kavram olarak basit görünse de uygulamada başarısızlıklar ve lojistik problemler yaşanmıştır; kartlar kaybolabilir ya da hatalı/yanlış yönetilebilir. Uygulamada karşılaşılan problemler, envanterin tehlikeli şekilde azalması ve/veya üretimde aksamalar, birçok kuruluşun kanban kartları hakkında olumsuz düşüncelere sahip olmasına neden olmaktadır
Kanban kartlarının malzeme akışı doğrultunda hareket etmesini sağlanmalıdır. Ayrıca kartlarını hareketinden kimlerin sorumlu olduğunu ve kartların çevrim süresini doğru olarak belirlenmelidir.
Kanban kartlarının çevrim döngüsünü ve kullanım kurallarını da doğru tanımlarsak sistem başarılı olacaktır.