Gerek ISO 9001:2015 ve gerekse IATF 16949:2016 Kalite Yönetim standartlarında bahsi geçen proseslerin “etkinlik ve verimlilik” göstergeleri ne demektir?

Etkinlik nedir?

 Bir prosesin planladığı şekilde gerçekleşmesi, hedeflenen sonuçlara ulaşılması olarak ifade edilebilir. Prosesin etkinliği çıktısının müşteri beklentilerini karşılaması ile ilgilidir.  İşin doğru yapılmasının ölçüsüdür.

 Müşteri geri bildirimleri yada sevkiyatın zamanında yapılıp yapılmadığı ilgili sürecin etkinlik ölçüsü olarak değerlendirilebilir.. Etkinlik göstergeleri müşteri tatmini, müşteri beklentilerinin ne kadar karşıladığı (kalite, maliyet, zaman, mekân)  hakkında bilgi verir,    

Verimlilik nedir?

Bir prosesin planlanan sonuçlara- çıktı ulaşırken ne kadar kaynak-girdi kullanıldığı ile ilgilidir.  Örneğin Kullanılan insan kaynağının planlanan düzeyde olup olmadığı ya da üretim sürecinde çıkan ıskarta oranı örnek olarak verilebilir.

Verimlilik ölçüleri Kuruluşlar ile ilgilidir. Kuruluşun performansı hakkında bilgi verir.

​

Operasyon Mükemmellik için  Kuruluşların Takip Etmesi Gereken 12 Metrik. 

​

1-Zamanında teslimat,

Zamanında yapılan sevkiyat sayısı / Yapılması gereken Sevkiyat sayısı,

 Bu metrik, zamanında yapılan sevkiyat oranını ölçmek için kullanılır. Genel olarak aylık hesaplanır. Hedef %100 zamanında teslimat yapmaktır.

 

2-Üretim Planına Uyum,

Üretim planına uygun zamanda tanımlanan iş emri sayısı / Planlanan İş emri sayısı

Bu metrik üretim bölümünün, planlanan üretim hedefine uyumunu ölçmek için kullanılır. Bu sayede, teslimat hedeflerinde gereksinim duyulan güncelleme yapılarak yüksek maliyetli teslimat problemlerinin önüne geçilir. Daha da önemlisi üretim hedeflerinin güncellenmesi için alt yapı oluşturur ve takip periyoduna bağlı olarak (vardiya / gün / hafta…)  performans problemlerinin zamanında tespitini sağlar.  

 

3-Çevrim zamanı,

Prosesin bitiş zamanı- Prosesin başlangıç zamanı

Toplam çevrim zamanı, Bir ürün için üretim prosesinin başlangıcından bitişine kadar geçen süreyi ölçmek için kullanılır. Gerekirse müşteriye kadar olan sevkiyat süresi de dahil edilebilir.  Toplam çevrim zamanı üretim prosesinin verimliliğini hesaplamakta kullanılır, Verimlilik kayıplarının ortaya çıkartılmasını yardımcı olur.

Üretim sürecinin tamamı yada bir kısmı makine de gerçekleştirildiğinde ideal Makine çevrim zamanı dikkate alınmalıdır.

 

4-Birim zamandaki Çıktı,

Çıktı sayısı / Birim zaman

 Bu metrik bir makine, üretim birimi ya da üretim hattının birim zamanda kaç adet üretebildiğinin ölçülmesidir.

Çevrim zamanı başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki zamanı ölçümler. Fakat çıktı gerçek zamanlı olarak ölçümlenmelidir, Çıktının düşmesi üretim prosesinde bir sorun olduğunun göstergesidir, zamanında müdahale gerektirir.

 

5. Verimlilik - Kapasite Kullanımı

Gerçekleşen çıktı / İdeal çıktı x100

Bu metrik kuruluşun daha gerçekçi olarak üretimini planlaması ve üretim kapasitesini anlamasını sağlayacaktır. Örneğin bir üretim ekipmanı ideal çevrim zamanında çalışıyorsa %100 kapasitesini kullanıyor demektir, herhangi bir nedenle makine yavaşladığında yada durduğunda kapasite kullanımı da düşecektir.

​

 6. Ayar Zamanı

Yeni bir iş emri için yükleme / boşaltma, ayarlama, kalibre etme veya programlama için geçen zamandır.

Bu metriğin takip edilmesi iyileştire yapılacak ayar süresini optimize edecek şekilde üretim programının yapılmasını ve ayar süresini düşürmek için yapılacak faaliyetlere ( SMED) öncelik verilmesini sağlar.

 

7. İlk Seferde Doğruluk Oranı - Kalite

Üretilen iyi parça sayısı/ Toplam üretilen parça sayısı

 

Üretim metriklerinin ilk sırasında yer alan İlk Seferde Doğruluk oranı, kuruluşların verimliliği ve karlılığını performansının ölçülmesinde kullanılır. İlk seferde Doğruluk oranı, çevrim zamanını artırarak çıktıyı düşüren, tamir gerektiren sorunların tespit  edilmesinde yardımcı olur. 100% ilk seferde doğruluk oranı hedefi ile olması gerekeni tanımlar.

 

8. Hurda

Toplam hurda miktarı/Toplam üretim miktarı

Hurda üretim prosesinde red edilen  yada prosesin doğası gereği atılan (ayar, kontrol…) malzeme olarak tanımlanır. Kuruluşların bir kısmı ret edilen çıktıyı hurda olarak tanımlarken diğerleri prosesin tamamında atılan malzemeyi dikkate alırlar.

Hurda tanımı kuruluştan kuruluşa değişiklik göstermesine rağmen, son tahlilde Hurda metriğini takip etmek malzeme maliyetini düşürecek, çevrim zamanını artıracak ve kaliteyi iyileştirecektir.

 

9. Bakım Performansı

Planlana Bakım süresi / Toplam Bakım Süresi.

 Bu metrik planlana bakım süresinin, planlı ve plansız toplam gerçekleşen bakım süresine oranıdır. Bu metrik kuruluşların bakım için gerekli olan kaynakları tespit edip kaynak dağılımını doğru olarak yapmasına yardımcı olur.

Kuruluşlara ve sektörlere göre farklılık gösterse de Genel olarak Toplam Bakım zamanının %85 planlı bakım geriye kalan %15 nin de plansız bakımlar için ayrılması uygun bir hedef olacaktır. Bazı plansız bakım maliyetlerinin ( fazla mesai, navlun, servis ücreti, hurda …)   planlı bakım maliyetinin 5-6 katı olduğunu dikkate alırsak operasyon masraflarını azaltıp  kapasite kullanımını artırmak isteyen kuruluşların takip etmesi yerinde olacaktır.

​

10. Kullanılabilir(lik) Üretim Zamanı Oranı

Üretim zamanı / (Üretim zamanı + Üretim dışı zaman)

 Bu metrik, planlı yada plansız, üretim kayıplarının en önemlisi olan üretim dışı zamanın takip edilmesini sağlar. Üretim dışı zaman sebepleri analiz edilir ve karşılaşılan problemler için çözüm süreci başlatılır.

 

 

11. Kalite - Müşteri İade Oranı

Ret edilen ürün sayısı / Toplam Sevk Edilen Ürün Sayısı

 Müşteri iade oranındaki artış, üretim prosesinde problem yaşandığının yada Kalite Kontrol sistemindeki açıkların habercisidir. Bu metrikte yaşanacak artış, tamir ve lojistik maliyetlerinde yaşanacak artışın belirtisidir.

 

12. Toplam Ekipman Etkinliği - OEE

Kullanılabilirlik x Performans x Kalite

 Yukarıda tartıştığımız 3 metriğin çarpımı ile elde edilir.

OEE değerinin Hedefi %85’tir.

Kullanılabilirlik %90, Performans  %95 ve Kalite  %99,5 olarak hedeflenmeli. İlk Seferde Doğruluk - Kalite oranında taviz verilmeden OEE performansının tutturulmasına dikkat edilmelidir.